Адыгэм и цIэр къэрал куэдым щигъэIуауэ, гурэ псэкIэ къызыхэкIа лъэпкъым хуэлэжьауэ ди лъэпкъым къыхэкIа цIыху щэджащэхэм ящыщт кинорежиссер, сценарист, композитор, продюсер, сценарист, уэрэдус, тхыдэтх, тхакIуэ цIэрыIуэ, экономикэ, философие щIэныгъэхэмкIэ доктор Къандур Мухьэдин Иззэт и къуэр.
Дунейпсо Адыгэ Хасэм, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм, ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо Адыгэ академием, Урысейм ис адыгэхэм я лъэпкъ-щэнхабзэ автономием хэтхэм, «Адыгэ псалъэ» газетым, «Iуащхьэмахуэ», «Нур» редакцэхэм щылажьэхэм хуабжьу ди жагъуэ хъуащ ди лъэпкъ щэнхабзэм хэлъхьэныгъэ ин хуэзыщIа ди къуэшыр дунейм зэрехыжар. Апхэдиз зэчийкIэ Тхьэр зыхуэупса, ди щхьэр лъагэу дэзыгъэлъагъужа лIыр зэрытхэкIыжар лъэпкъым и хэщIыныгъэшхуэу зэрыщытыр къыдгуроIуэ.
Къандур Мухьэдин Иорданием и Амман къалэм дэс адыгэ унагъуэм 1938 гъэм къыщалъхуащ. И адэ Иззэт Хьэсэнрэ и анэ Шыд Зэкиирэ XIX лIэщIыгъуэм Кавказ Ищхъэрэм (Тэрч районым хыхьэ ХьэпцIей къуажэм) иIэпхъукIа адыгэ мухьэжырхэм къатехъукIыжащ. Абы и адэжьхэр япэщIыкIэ Уэсмэн къэралыгъуэм, иужькIэ Иорданием Iэпхъуащ.
Къандурым и IэдакъэщIэкI купщафIэхэм папщIэ дуней псом гулъытэ къыщыхуащIат. Ар хагъэхьащ илъэс миным и цIыху нэхъ цIэрыIуэ дыдэу къалъытэ 500-м. «Хэкур егъэфIэкIуэным хуищIа хэлъхьэныгъэхэм папщIэ» дыщэ орден жорыр къратащ.
Ди лъэпкъэгъу цIэрыIуэм и Iэдакъэ къыщIэкIащ томищ хъу «Кавказ» («Чеченские сабли», «Казбек из Кабарды», «Тройной заговор») романыр, «Черкесы. Балканская история», «Революция», «Легенда», «Опасная связь» тхылъхэр, инджылызыбзэкIэ, тыркубзэкIэ, урысыбзэкIэ къыдэкIа и «Мюридизм» монографиер, «Воскрешение Богини Сатинай» нотэ Iэрытххэр, абы и гъащIэмрэ гуащIэмрэ теухуауэ газетхэмрэ журналхэмрэ къытехуа тхыгъэхэр, интервьюхэр, биографиер, письмохэмрэ телеграммэхэмрэ бжыгъэншэщ. Абы и зэфIэкIхэм папщIэ «КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ» цIэ лъапIэр 2008 гъэм хуагъэфащат.
Адыгэхэм я къекIуэкIыкIар гъуджэм хуэдэу къыщыгъэлъэгъуэжа тхыдэ романхэр иIэт Мухьэдин. ЗэфIэкI ин къыщызэкъуихат киноми. Абы щыхьэт тохъуэ Иорданием и пащтыхьыкъуэ Али Бен Аль-Хъусейни и жэрдэмкIэ, Къандурым 2009 гъэм Иорданием щытриха «Шэрджэс» фильмым Монако щекIуэкIа кинофестивалым дамыгъэ нэхъыщхьэхэр къызэрыщыхуагъэфэщар, «МелыIыч» саугъэтыр, «Илъэсым и кинорежиссёр нэхъыфI», «Илъэсым и сценарист нэхъыфI» щIыхьыцIэхэри щIыгъужу. Зи гугъу тщIы лэжьыгъэр щагъэлъэгъуащ Берлин, Тыркум, Дубай, Париж, Малайзием, Филиппинхэм, Японием, нэгъуэщI щIыпIэхэм щекIуэкIа кинофестивалхэм. Иорданием щыIа кинофестивалми а лэжьыгъэм саугъэт нэхъыщхьэр къыщихьащ.
Къандурыр хущIэкъурт адыгэм и тхыдэм и лъэпкъэгъухэр щигъэгъуэзэну. Языныкъуэ тхылъеджэхэм жаIэрт нэхъапэIуэкIэ шэрджэсхэр яцIыхуу зэрыщымытар икIи абыхэм я гъащIэм, я псэукIэм нэхъ зыубгъуауэ щигъэгъуэзэну щIэлъэIухэрт.
Мухьэдин и лэжьыгъэхэр къыщалъытащ Америкэм и Штат
Зэгуэтхэм, Инджылызым, Урысейм. Абы и тхыгъэхэр зэрадзэкIащ урысыбзэкIэ, франджыбзэкIэ, испаныбзэкIэ, хьэрыпыбзэкIэ, нэгъуэщIхэмкIи.
Ди къуэш нэхъыжьым къызыхэкIа лъэпкъым хуиIэ мурадыфIхэр зригъэхъулIэн папщIэ лъэкI къигъэнакъым. Абы и IуэхущIафэ щхьэпэхэмкIэ, и зэфIэкI инхэмкIэ, и хьэл-щэн дахэхэмкIэ и цIэр игъащIэкIэ мыкIуэдыжыну ди лъэпкъ тхыдэм къыхинащ, дэнэ щыпсэу адыгэхэми ихъумэнущ и фэеплъ нэхур.
