ИлъэсипщI зыбжанэ хъуауэ къадекIуэкI хабзэфIым Былымгъуэтхэ я лъэпкъыр ткIийуэ тетщ. Хэку зауэшхуэм жыджэру хэта Былымгъуэт Хъусен и бынхэм, и къуэрылъхухэм, абыхэм къатепщIыкIыжахэм илъэс къэс ТекIуэныгъэм и махуэм я къуажэ Хьэтуей (Старэ Урыху) дэт фэеплъым удз гъэгъахэр тралъхьэ.
Ветераным теухуа тхыгъэрэ сурэту газет зэмылIэужьыгъуэхэм къытехуахэр, къыхуагъэфэща къэрал дамыгъэ лъапIэхэр — Вагъуэ Плъыжь орденыр, Хэку зауэ орденым и етIуанэ нагъыщэр, «Германием дызэрытекIуам папщIэ», «Японием дызэрытекIуам папщIэ» медалхэр, нэгъуэщIхэри, зэIэпахыу, фэеплъ лъапIэу хуэсакъыу Хъусен и щIэблэм яхъумэ.
Тхыгъэхэм ящыщ зым итщ: «И унагъуэмрэ и къуэ щыпэлъху Борисрэ къигъанэри, и къуэшитхум — Забыт, Жамболэт, Хьэсэн, Хьэжысмел, СулътIан сымэ — ящIыгъуу, Былымгъуэт Хъусен зауэм и япэ махуэхэм езым и лъэIукIэ фронтым кIуащ. Я къуэш ебланэу нэхъыщIэ дыдэр – Билъостэн – и ныбжь мащIэм ипкъ иткIэ, зауэм ягъэкIуакъым. Хъусен абы и пэкIэ шуудзэм къулыкъу щищIати, Iуэхум фIыуэ зэрыхищIыкIыр къалъытэри, Налшык къалэ военкоматым и унафэкIэ, 56-нэ дивизэм и 155-нэ Къэбэрдей-Балъкъэр шу полкым взводым и командиру хагъэхьащ, Ростов деж щызэуащ. ИужькIэ, фочауэ дивизэм хэту, фашист зэрыпхъуакIуэхэм япэщIэтащ, тIасхъэщIэхыу щытащ, тIэунейрэ уIэгъэ хьэлъэ хъуащ, уIэгъэщхэм зыщигъэхъужащ. Зыкъиужьыжа нэужь, гвардием и лейтенант нэхъыщIэм Байкал щIыбым къулыкъу щищIащ, 1945 гъэм и шыщхьэуIум японхэм я Квантун дзэм Маньчжурием щезэуащ».
— Хэку Зауэшхуэм кърикIуа гуауэр нобэр къыздэсым зыщымыгъупщэхэм дащыщщ дэ унагъуэр. И щхьэусыгъуэри мыращ… Си адэшхуэ Хьэжбэчыррэ анэшхуэ Нэдыгъэрэ къызэрыгуэкI мэкъумэшыщIэ унагъуэу, колхозым щылажьэу, къалэжьри IэфIу зэдашхыжу лажьэрт зауэр къыщыхъеям. Быний яIэт абыхэм: Хъусен (си адэр), Забыт, Жамболэт, Хьэсэн, Хьэжысмел, СулътIан, Билъостэн, Хьэужан. Зы унагъуэшхуэу, зы пщIантIэ дэсу. Зэкъуэшхэм ящыщу хыр зауэм ираджащ, псэууэ къэзыгъэзэжари си адэмрэ Забытрэщ. Ди адэр, Хъусен, Хэку Зауэшхуэм икIыхьагъкIэ хэтащ, 1946 гъэм Японием дежщ зэуэн щыщигъэтар. Сталинград, Кавказыр, Украинэр бийм къыщIэщIагъэкIыжым жыджэру хэтащ, — жеIэ Хъусен ипхъу Риммэ.
Хъусен куэдрэ игу къигъэкIыжырт тIасхъэщIэх взводым и командиру щыту, зи чэзу къалэн гугъур хъарзынэу зэфIагъэкIауэ зыщагъэпсэху зэманым, гъунэгъу къахуэхъуа дзэ частым хэт и шынэхъыжьым зэрыхуэзауэ щытар.
1943 гъэм Жамболэтрэ Хьэжысмелрэ, къыкIэлъыкIуэ илъэсым Хьэсэн зауэм хэкIуэдащ. Вагъуэ Плъыжь орденым, Хэку зауэ орденым и етIуанэ нагъыщэм, медаль куэдым и бгъэр ягъэдахэу, зэшхэм я нэхъыщIэ СулътIан 1945 гъэм отпуск къэкIуэжауэ щытащ. Батальоным и командирым и къуэдзэ, гвардием и капитан Былымгъуэт СулътIан, зэдарэгъу къэралхэм Австрием щызэхаша дзэм хэту, Венэ къалэр хуит къищIыжащ. Командованэм и унафэхэр зэпэщу зэригъэзэщIам папщIэ, дзэзешэхэм хуагъэфащэ дамыгъэр — Невский Александр и орденыр — къратащ. 1946 гъэм и мэлыжьыхь мазэм Былымгъуэтхэ я унагъуэм къыхуэкIуащ фронтым щигъуэта уIэгъэхэм СулътIан зэрихьам, Австрием и къалащхьэм зэрыщыщIалъхьам теухуа хъыбар гуауэр.
Зауэм и пэкIэ артелым и унафэщIу, «Къэббалъкъпотребсоюз»-м и тхьэмадэм и къуэдзэу щытати, къигъэзэжа нэужь, Хъусен къуажэ Iуэхухэм зритыжащ, губгъуэ-трактор бригадэм и бригадиру, Тэрчокъуэм и цIэр зыфIащыжа «Шэкэр» колхозым и парт организацэм и секретару лэжьащ.
Хъусен къуажэ советым и Iэтащхьэ, колхоз тхьэмадэм и къуэдзэ къулыкъухэр ирихьэкIащ, Щэнхабзэм и унэ, Iэщ комплекс, сабий гъэсапIэ, еджапIэ я жылэм зэрыщаухуам, унагъуэхэм газыр зэрыхуашам и фIыщIэ куэд хэлъщ.
УнафэщI гумызагъэм и сурэтым республикэм и ЩIыхь пхъэбгъур игъэбжьыфIащ, КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и ЩIыхь тхылъыр, «Лэжьыгъэм къызэрыхэжаныкIам папщIэ», «Къигъэлъэгъуа гуащIэдэкI лъагэм папщIэ», «Лэжьыгъэм и ветеран» медалхэр, ВДНХ-м и дыжьын медаль къыхуагъэфэщащ.
Хъусенрэ и щхьэгъусэ МащIэрэ бынипщI зэдапIащ: къуитхурэ пхъуитхурэ. Абыхэм ящыщу нобэкIэ Станислав, Риммэ, Юрэ, Ритэ сымэщ къэнар. Я адэм зрихьа лIыгъэм зэрипагъэм нэхърэ мынэхъ мащIэу зэрыбыным я напщIэ телъащ Борис – нейрохирург цIэрыIуэ, медицинэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, КъБКъУ-м и профессору щытар. Борис и IэщIагъэр адэм и чэнджэщкIэ къыхихат: «КъызэдаIуи, дохутыру еджэ. Ар сыт хуэдэ зэмани цIыхур зыхуейщ», — къыжриIэгъат абы Хъусен.
Борис Урысейм естественнэ щIэныгъэхэмкIэ и академием и академикт, Къэбэрдей-Балъкъэрым щIыхь зиIэ и дохутырт, республикэм Узыншагъэр хъумэнымкIэ и министерствэм и нейрохирург нэхъыщхьэу илъэс 25-м щIигъукIэ лэжьащ. А зэманым къриубыдэу хузэфIэкIари мащIэкъым. И адэм хуэфэщэн щIэблэу къызэрыщIэкIам щыгуфIыкIырт зэрылъэпкъыу.
Хъусен и бынхэр лъэпкъым хуэпэжу къызэдэгъуэгурыкIуащ. Заур колхозым хэтащ, Станислав техник-технологщ, жылагъуэ шхапIэхэм зегъэужьыным и гуащIэ куэд хилъхьащ, Юрэ инженер-ухуакIуэщ, Налшык къалэм и псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэм и IэнатIэм илъэс щэщIым щIигъукIэ пэрытащ. Риммэ и IэщIагъэкIэ экономистщ, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш академием щригъэджащ, ЛэжьыгъэмкIэ, цIыхухэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэщынымрэ социальнэ дэIэпыкъуныгъэмкIэ министерствэм щыIащ. Ритэ сабий садым и гъэсакIуэт.
ЩIэблэ узыншэ къыщIэхъуащ Хъусен. Ахэр пщIейм щIегъури, нэхъыжьхэм я лIыгъэм иригушхуэу, зауэм и ветеранхэм я щапхъэмрэ я цIыхугъэ лъагэмрэ я гъуазэу мэлажьэ, мэшхэж. Хъусен и къуэрылъху псоми щIэныгъэ нэхъыщхьэ яIэщ, гъащIэм зыщыхуей IэщIагъэ зрагъэгъуэтащ.
— Ди адэ-анэм куэду дахуэарэзыщ. Унагъуэмрэ жылагъуэмрэ я зэIузэпэщыныгъэм телэжьащ, дапIащ, гъуэгу захуэ дытрагъэуващ. Абыхэм къызэдагъэщIар ди щIэблэм я дежкIэ щапхъэ гъуэзэджэщ. Зауэм, абы щызэрихьа лIыгъэм тепсэлъыхьыну ди адэм фIэфIтэкъым, ауэ ТекIуэныгъэ Иныр щыдгъэлъапIэ махуэм, Накъыгъэм и 9-м, и къуэш, и ныбжьэгъу хэкIуэдахэр игу къыщигъэкIыжкIэ, и нэпсыр къыфIекIуэрт. Ар цIыху пэжт, захуэт, къызэрыгуэкIт, хэкупсэ, интернационалист нэст. Зэхэгъэж иIэтэкъым, фронтым Iута псори абы и дежкIэ зы лъэпкът — совет зауэлIт. 1992 гъэм ди адэр дунейм ехыжащ, ауэ абы и дерсхэр ноби тщыгъупщэркъым, — жеIэ Риммэ.
И къуажэгъухэми, нэгъуэщI щIыпIэхэм щыщхэми псалъэ гуапэ куэд Хъусен хужаIэ, цIыху ткIийуэ, ауэ захуагъэм и телъхьэу зэрыщытар, жылэм дэсхэм я дэIэпыкъуэгъуу, гуауэ зиIэхэм я щIэгъэкъуэну къызэрыгъуэгурыкIуар IэфIу ягу къагъэкIыж. Арагъэнщ „лIауэ псэу“ жыхуаIэр.
