КъБР-м и Парламентым и депутат, ЕстествознаниемкIэ урысей академием и академик, ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо адыгэ академием и секретарь нэхъыщхьэ, БотаникэмкIэ урысейпсо зэгухьэныгъэм и унафэщIым и къуэдзэ, биологие щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор, Щхьэгъэпсо Сэфарбий и ныбжьыр илъэс 70 ирокъу нобэ.
ЩIэныгъэлI лъэрызехьэр, къулыкъущIэ щыпкъэр, унафэщI ткIийр къыщалъхуащ Аушыджэр къуажэм 1954 гъэм, мэлыжьыхьым и 25-м.
«…Курыт Кавказым и къэкIыгъэхэм нэхъыфI дыдэу хэзыщIыкI, щIэныгъэлI нэхъ цIэрыIуэхэм ящыщщ Щхьэгъэпсор», — къыхужаIэрт абы иджыри илъэс 20-30-кIэ узэIэбэкIыжмэ. 1977 гъэм КъБКъУ-м химиемрэ биологиемкIэ къудамэр тхылъ плъыжькIэ къэзуха Сэфарбий къызэринэкIа щIэныгъэ гъуэгуанэ кIыхьым къриубыдэу зригъэгъуэта ехъулIэныгъэхэр и щыхьэтщ а псалъэхэр зэрыпэжым. ЕджапIэр къиуха нэужь Ростов къэрал университетым ботаникэмкIэ и кафедрэм и щIэныгъэм щыхигъэхъуащ, 1980-1983 гъэхэм абы аспирантурэр къыщиухыжащ, 1984 гъэм кандидат лэжьыгъэр Днепропетровск щыпхыгъэкIащ. Ар КъБКъУ-м биологиемкIэ къудамэм и лаборатну къежьами, щIэх дыдэ а факультетым и декан хъужауэ щытащ (1991-2005 гъэхэм).
Щхьэгъэпсор абдеж къыщызэтеувыIакъым. Нобэр къыздэсым зеузэщI, иригъэфIакIуэ зэпытщ: КъБР-м щIыхь зиIэ и ЩIэныгъэ узэщIакIуэ, урысей, европей академие зэмылIэужьыгъуэхэм я академик цIэ лъагэхэр къыхуагъэфэщащ, КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр къулыкъур зрихьащ, УФ-м ЕгъэджэныгъэмкIэ и министерствэм и аттестат комиссэм хэту Ипщэ Федеральнэ округым и еджапIэ нэхъыщхьэхэм щылэжьащ, «Экологие», «Географие» унэтIыныгъэхэр КъБКъУ-м къыщызэIуахым хэлIыфIыхьащ.
Щхьэгъэпсом и щIэныгъэ лъагъуэм утепсэлъыхьмэ, ар щалъхуа Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и закъуэ мыхъуу, Ипщэ Федеральнэ округми, УрысеймкIи, Европэми къыщацIыху. Флористикэм, фитоэкологием, фитоценологием, фитосозологием, лъэпкъ ботаникэм, щIыуэпс хуитыныгъэм, егъэджэныгъэ политикэм теухуауэ щIэныгъэ лэжьыгъэ 400-м щIигъу къыдигъэкIащ. КъищынэмыщIауэ, ботаникэмкIэ, экологиемкIэ, биоресурсхэмкIэ, экономикэмкIэ щIэныгъэхэм я кандидат куэд игъэхьэзыращ Щхьэгъэпсом.
Абы илъэс къэс къызэрегъэпэщ икIи ирегъэкIуэкI щIыналъэ, урысейпсо, дунейпсо щIэныгъэ зэIущIэхэр. Ахэр къызэрехъулIэм и щыхьэту къыщIэкIынщ Щхьэгъэпсом къыхуагъэфэща щIыхь, фIыщIэ тхылъ бжыгъэншэхэмрэ медаль зэмылIэужьыгъуэхэмрэ.
ЩIэныгъэлI, къулыкъущIэ Щхьэгъэпсо Сэфарбий уси етх. Абы и эко-усэхэр теухуащ КъБР-м и Тхылъ плъыжьым ихуа, кIуэдыжыпэным нэса псэущхьэхэмрэ къэкIыгъэхэмрэ. Ар топсэлъыхь къэнар хъума зэрыхъуным, абыхэм я бжыгъэр гъэбэгъуэжыным къыхуреджэ, я хущхъуэгъуэм ущегъэгъуазэ.
Ар зыдэлэжьахэмрэ и нэIэм щIэту щIэныгъэлI хъуахэмрэ къызэрыхуэарэзымрэ фIыщIэ къызэрыхуащIымрэ и щыхьэтщ Щхьэгъэпсом хужаIэ псалъэ гуапэхэр.
ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, ЩIДАА-м и вице-президент, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ: «Илъэс куэд щIауэ соцIыху Щхьэгъэпсо Сэфарбий. Сэ абы КъБКъУ-ми сыщыдэлэжьащ. Декану щыщытами, министру щыщытами, Архив къулыкъущIапIэм и унафэщу щыщытами зэпIэзэрыту, зэтету, адыгэлI жыхуаIэм хуэдэу щытащ. И псалъэм тебгъуэтэжу, адыгэм щхьэкIэ имыщIэн щымыIэу апхуэдэщ. Нэгъабэ тхылъи 8 къыдигъэкIащ абы, псалъэм папщIэ. Дэтхэнэ зыри купщIэрэ мыхьэнэкIэ гъэнщIауэ, адыгэ щIыналъэм щыкI удзхэмрэ къэкIыгъэхэмрэ теухуащ. Псом хуэмыдэу гуапэ сщыхъуат Щхьэгъэпсом усэ итхыу къызэрыщIэкIар.
АдэкIэ къыхэзгъэщынут Сэфарбий ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо адыгэ академием щилэжьыр. Къэбэрдей-Балъкъэрым Iуэху хуэблэжьынымрэ лъэпкъ щхьэхуэм ехьэлIауэ къулыкъу зепхьэнымрэ зыкъым. Лъэпкъ щхьэхуэм и Iуэху зепхьэну куэдкIэ нэхъ гугъущи, Щхьэгъэпсор и къалэнхэм екIурэ-ещхьу зэрыпэлъэщыр къыхэзгъэщынут. Сыт хуэдиз щIэныгъэлI академием хэмытами, дэтхэнэми йозэгъ, щхьэж и Iуэху зыIутым щыгъуазэщ, псоми бгъэдыхьэкIэ къахуегъуэт, ЩIДАА-м къыдигъэкI щIэныгъэ журналри екIуу зрехьэ. Мис а псом щхьэкIэ фIыщIэ лей хуэфащэщ.
КъищынэмыщIауэ, ЩIДАА-м и президент Къанокъуэ Арсенрэ Щхьэгъэпсомрэ зэгурыIуэу, зым ирихьэжьэр адрейм ипхъуатэу зэдолажьэри, дыхуейт а лэжьыгъэм и фIыгъэкIэ адыгэ академиеми лъэпкъми ди Iуэхур кIуэтэну. Илъэс 70-р куэдкъым зи лъэр жанщ, ищIэнрэ илэжьынрэ зиIэ щIэныгъэлIым дежкIи, Щхьэгъэпсом и ехъулIэныгъэ куэд иджыри дигъэлъагъу, и Iуэхухэр дахэу и узыншагъэр быдэу тхьэм игъэпсэу».
Пэрыт Анзор, КъБКъУ-м биологиемкIэ къудамэм и унафэщI: «Сэфарбий сэрэ 1989 гъэм дызэрыцIыхуащ, химиемрэ биологиемкIэ къудамэм сыщыщIэтIысхьам. А лъэхъэнэм ар деканым и унафэщIт. ЗэрыхузэфIэкIкIэ къызэрыддэIэпыкъуным, къуажэм къикIахэм нэхъ защIигъэкъуэну хущIэкъуу зэрыщытамкIэ гуапэу сигу къинэжащ Щхьэгъэпсор. Ар цIыгугъэ лъагэ зэрыхэлъым и нэщэнэу къызолъытэ. Аспирантурэм сыщынэсами дызэдэлэжьащ, езыр декан щыхъуам сэ абы и къуэдзэу сагъэувати, нэхъ жыджэрыжу дызэдэлэжьащ. КъБР-м ЩIэныгъэмрэ егъэджэныгъэмкIэ и министр къулыкъур къыхуагъэфэщауэ университетым къыщыIукIым, езым ипIэкIэ сыкъигъэнащ, жэуаплыныгъэ зыпылъ а IэнатIэр дзыхь къысхуищIри. Щхьэгъэпсом и ехъулIэныгъэхэмрэ абы пщIэ къыхуащIымрэ сыхьэт бжыгъэкIэ утепсэлъыфыхьынущ, тхылъ псо пхуэтхынущ, ауэ сэ къыхэзгъэщыну сызыхуейр егъэджакIуэ Iэзэу, щIэныгъэлI лъэщу зэрыщытырщ, биологие, экологие щIэныгъэхэм нобэр къыздэсым зэрыхэлIыфIыхьырщ. КъищынэмыщIауэ, Сэфарбий конференцэ куэд ирегъэкIуэкI, щIалэгъуалэм жыджэру ядолажьэ, абыхэм зэрадэIэпыкъуным, зэригъэкIуэтэным пылъу къогъуэгурыкIуэ, гулъытэ хэха яхуещI. Нобэми жыджэру къытхэтщи, сыхуейщ и ныбжь ирикъуну, и унагъуэ дахэ куэдрэ ящхьэщытыну. ФIыкIэ дыщогугър, нэхъыкIэ мыхъуу ди япэ куэдрэ тхьэм иригъэт».
